Οι Διατροφικές Διαταραχές είναι σοβαρές ψυχογενείς διαταραχές οι οποίες προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην ψυχοσωματική όσο και στην κοινωνική ζωή των πασχόντων.
Οι βασικές Διατροφικές Διαταραχές που αναφέρονται στο DSM-5 (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών) είναι η Νευρική Ανορεξία, η Ψυχογενής Βουλιμία και η Αδηφαγική Διαταραχή.
Τα κοινά χαρακτηριστικά των ατόμων που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή είναι η διαταραγμένη λήψης τροφής, το ασταθές σωματικό βάρος και η υπερβολική ενασχόληση με την εικόνα του σώματος.
Τα άτομα που δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-5, ανήκουν στην κατηγορία των άλλων καθοριζόμενων διατροφικών διαταραχών (OSFED) ή μη καθοριζόμενων διατροφικών διαταραχών (UFED). Μέχρι την ενημέρωση του διαγνωστικού οδηγού, οι διαταραχές αυτές ήταν γνωστές ως EDNOS.
Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της εμφάνισης περιστατικών Διατροφικών Διαταραχών (Galmiche et al, 2019). Συγκεκριμένα, η περίοδος της πανδημίας Covid-19 φαίνεται να είχε σοβαρή επίπτωση στην εμφάνιση τους παγκοσμίως. (Ziplfel, 2022)
Παράγοντες κινδύνου
Οι Διατροφικές Διαταραχές έχουν πολλαπλούς παράγοντες κινδύνου οι οποίοι δεν είναι ακόμα ξεκάθαροι. Μερικοί από αυτούς περιλαμβάνουν βιολογικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Τα κοινωνικά πρότυπα όπως το ιδεώδες του λεπτού σώματος, μπορεί να επηρεάσουν τα άτομα πρώιμης εφηβικής ηλικίας, ιδιαίτερα τα κορίτσια, τα οποία δέχονται μεγαλύτερη πίεση συμμόρφωσης τους με αυτά.
Ως επί το πλείστον, παρατηρείται πως οι Διατροφικές Διαταραχές έπονται κάποιας απόπειρας δίαιτας σε νεαρή ηλικία, καθώς και ψυχολογικών τραυμάτων.
Έχει αναγνωριστεί πως τα άτομα που ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην εμφάνιση Διατροφικών Διαταραχών λόγω των υψηλών απαιτήσεων για την επίτευξη επιδόσεων. Τα εξαντλητικά προγράμματα διατροφής, η ανάγκη ελέγχου βάρους και η ψυχολογική πίεση θεωρούνται σημαντικοί κίνδυνοι εμφάνισης Διατροφικών Διαταραχών.
Επιπλέον, σε αυξημένο κίνδυνο βρίσκονται τα άτομα με χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως τελειομανία, διχοτομικό τρόπο σκέψης (π.χ. σκέψεις του τύπου όλα ή τίποτα) και ευαισθησία στην κριτική (Thornton et al., 2010).
Νευρική Ανορεξία
Η Νευρική Ανορεξία είναι μια σοβαρή διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από φοβία αύξησης του σωματικού βάρους και εμμονικές σκέψεις γύρω από το φαγητό.
Τα άτομα που πάσχουν από Νευρική Ανορεξία υποβάλλουν τον εαυτό τους σε υπερβολικό αυτοπεριορισμό κατανάλωσης τροφής σε μια προσπάθεια να χάσουν ή να διατηρήσουν χαμηλό σωματικό βάρος.
Μερικές από τις συμπεριφορές που παρατηρούνται είναι:
- Παράλειψη γευμάτων
- Άρνηση παραδοχής του αισθήματος της πείνας
- Αποκλειστική κατανάλωση τροφών που κρίνονται \”ασφαλείς\” (συνήθως χαμηλών σε θερμίδες)
- Υιοθέτηση τελετουργικών π.χ. φτύσιμο της τροφής μετά το μάσημα
- Σχολαστικό ζύγισμα
- Παράπονα σχετικά με το σώμα τους και την ανάγκη να χάσουν βάρος
Πλέον, η διάγνωση της Νευρικής Ανορεξίας ακολουθεί λιγότερο αυστηρά κριτήρια π.χ. η αμηνόρροια δεν θεωρείται υποχρεωτική.
Όσον αφορά στις σωματικές επιπτώσεις, τα άτομα με Νευρική Ανορεξία συχνά παρουσιάζουν γαστρεντερικές διαταραχές λόγω της περιορισμένης λήψης τροφής. Η μειωμένη κινητικότητα του εντέρου έχει αποτέλεσμα την δυσκοιλιότητα και τον μετεωρισμό. Τα άτομα ίσως προσπαθήσουν να ανακουφιστούν μόνα τους από τον μετεωρισμό καταναλώνοντας παραπάνω φυτικές ίνες. Αυτό όμως μπορεί να προκαλέσει σοβαρότερα προβλήματα όπως εντερική απόφραξη.
Επίσης, η ασιτεία οδηγεί σε καταβολισμό πρωτεϊνών και λίπους ο οποίος οδηγεί σε δυσλειτουργία των κυττάρων και μπορεί να προκαλέσει ατροφία στην καρδιά, στον εγκέφαλο, στον γαστροοισοφαγικό σωλήνα και στους μύες. (Mehler, 2015).
Ειδικά στην νεαρή ηλικία, η Νευρική Ανορεξία σχετίζεται με σοβαρότατες επιπτώσεις στην υγεία των οστών. Η οστεοπενία και μετέπειτα η οστεοπόρωση, οδηγούν σε μειωμένη πυκνότητα των οστών αυξάνοντας τον κίνδυνο κατάγματος. Η καθυστερημένη διάγνωση της επηρεάζει τις πιθανότητες επιδείνωσης της με αποτέλεσμα πολλές φορές η βλάβη να είναι μη αναστρέψιμη.
Γενικά, έχει αναγνωριστεί πως οι πάσχοντες από Διατροφικές Διαταραχές έχουν αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας, με τα υψηλότερα ποσοστά να εμφανίζονται σε άτομα με Νευρική Ανορεξία. (Arcelus J, 2011).
Νευρική Βουλιμία
Η Νευρική Βουλιμία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα υπερφαγικά επεισόδια (binge eating), και πρακτικές κάθαρσης (purging) στην προσπάθεια αποφυγής αύξησης του σωματικού βάρους.
Τυπικές συμπεριφορές του βουλιμικού ατόμου περιλαμβάνουν:
- Υπερβολική κατανάλωση φαγητού μέχρι δυσφορίας
- Αντισταθμιστικές συμπεριφορές μετά το υπερφαγικό επεισόδιο όπως πρόκληση εμετού, χρήση καθαρκτικών και υπερβολική άσκηση
- Αποφυγή κατανάλωσης τροφής μπροστά σε άλλους
- Αυστηρή αυτοκριτική σχετικά με την εικόνα του σώματος τους
Τόσο στην Νευρική Βουλιμία όσο και στην Νευρική Ανορεξία υπάρχει εσωτερικευμένη η ιδέα του εξειδανικευμένου λεπτού σώματος και το άτομο προσπαθεί ανελλιπώς να χάσει βάρος.
Οι συνήθεις φυσιολογικές επιπτώσεις της βουλιμίας είναι η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και η διάβρωση του σμάλτου των δοντιών (λόγω των συχνών εμετών), η διαταγμένη κινητικότητα του εντέρου και ο μετεωρισμός.
Οι επαναλαμβανόμενοι εμετοί θεωρούνται εξαιρετικά επικίνδυνοι καθώς μπορεί να προκαλέσουν αφυδάτωση και διαταραχή ηλεκτρολυτών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διαταραγμένο καρδιακό ρυθμό (αρρυθμίες) και σε ορισμένες περιπτώσεις, καρδιακές βλάβες. (Tith et al, 2019)
Αδηφαγική διαταραχή
H Αδηφαγική Διαταραχή (Binge eating disorder, BED) αναγνωρίστηκε ως επίσημη διαταραχή για πρώτη φορά το 2013.
Η αδηφαγία δεν έχει εμφανή σημάδια και τα άτομα που πάσχουν από αυτήν τείνουν να κρύβουν την ύπαρξη της, γεγονός που δυσκολεύει την διάγνωση της.
Χαρακτηρίζεται από επεισόδια υπερφαγίας κατά τα οποία το άτομο νιώθει πως βρίσκεται εκτός ελέγχου, σε αντίθεση όμως με την την βουλιμία, δεν συνοδεύεται από αντισταθμιστικές συμπεριφορές. Επιπλέον, οι εμμονικές ιδέες σχετικά με την εικόνα του σώματος δεν θεωρούνται απαραίτητο κριτήριο διάγνωσης της.
Τα υπερφαγικά επεισόδια συνήθως προγραμματίζονται εκ των προτέρων και με την λήξη τους τα άτομα έχουν αρνητικά συναισθήματα όπως ενοχές και ντροπή.
Όσοι πάσχουν από Αδηφαγική Διαταραχή παρουσιάζουν τις εξής συμπεριφορές:
- Κατανάλωση φαγητού με μεγάλη ταχύτητα
- Κατανάλωση φαγητού χωρίς να αισθάνονται πείνα
- Τάση να προτιμούν να τρώνε μόνοι τους
- Αισθήματα αηδίας, ντροπής και αποτυχίας προς τον εαυτό τους μετά το υπερφαγικό επεισόδιο
- Αποθήκευση μεγάλης ποσότητας φαγητού
Τα αδηφαγικά άτομα μπορεί να είναι φυσιολογικού βάρους, υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Είναι συνήθως εσωστρεφή, μοναχικά και με χαμηλή αυτο-εκτίμηση. Επιπλεον, είναι ευαίσθητα και επιρρεπή στα σχόλια τρίτων. Συχνά, κάποιο στρεσσογόνο γεγονός ή κάποιο αρνητικό σχόλιο είναι αυτά που πυροδοτούν την υπερφαγία.
Στα άμεσα συμπτώματα της αδηφαγίας παρατηρείται αίσθηση φουσκώματος, στομαχικός πόνος και ναυτία, καούρες, διάρροια ή δυσκοιλιότητα και κόπωση.
Μακροχρόνια, η αδηφαγία οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους επιφέροντας την πιθανότητα εμφάνισης των επικίνδυνων επιπτώσεων της παχυσαρκίας.
Θεραπεία και αντιμετώπιση
Τα άτομα που πάσχουν από Διατροφικές Διαταραχές είναι απαραίτητο να παρακολουθούνται από εξειδικευμένους θεραπευτές προκειμένου να λάβουν το σωστό θεραπευτικό πλάνο.
Συνήθως, οι πάσχοντες παρουσιάζουν αντίσταση στην θεραπεία, με την μεγαλύτερη αντίσταση να συναντάται στην Νευρική Ανορεξία. Ο έμπειρος θεραπευτής, μπορεί να χρησιμοποιήσει ειδικά ερωτηματολόγια για Διατροφικές Διαταραχές τα οποία συντελούν σε εγκυρότερη διάγνωση.
Η ψυχοθεραπεία προτείνεται σε όλες τις Διατροφικές Διαταραχές, με την γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) να φέρει τα καλύτερα αποτελέσματα. (Herpertz et al, 2011).
Όσον αφορά στην φαρμακευτική αγωγή, δεν υπάρχουν ακόμα σαφείς ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα της. Ορισμένες έρευνες αναφέρουν πως οι αναστολείς σεροτονίνης (SSRI’s) συμβάλλουν στην ύφεση της Νευρικής Βουλιμίας (Herpertz, 2011) ενώ τα αντικαταθλιπτικά και τα αντιψυχωσικά φαίνεται να συμβάλουν στην ύφεση της Νευρικής Ανορεξίας και την αύξηση της σωματικής μάζας (ΒΜΙ). (Huei-Ping Chiu, 2023).
Υποστήριξη για Διατροφικές Διαταραχές
Η ανάρρωση από τις Διατροφικές Διαταραχές δεν ακολουθεί ποτέ μια ευθύγραμμη πορεία και η υποτροπή είναι αναπόφευκτη.
Ο ρόλος του εκπαιδευμένου στις Διατροφικές Διαταραχές Διαιτολόγου είναι να μπορεί όχι μόνο να στηρίξει διατροφικά τους ασθενείς αλλά και να τους καθοδηγήσει καθ\’ όλη την διάρκεια της θεραπευτικής πορείας, υπενθυμίζοντας την αξία της προσπάθειας τους.
Αν πιστεύετε ότι μπορεί να ταυτίζεστε εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο με κάποια από τα μοτίβα που διαβάσατε παραπάνω, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε. Υπάρχει λύση, υπάρχει θεραπεία!
Παρέχουμε υποστήριξη σε άτομα με Διατροφικές Διαταραχές δια ζώσης αλλά και Online με χρήση σύγχρονων μέσων τεχνολογίας και συνεδρίες σε ποιότητα High Definition.
Επικοινωνήστε μαζί μας χρησιμοποιώντας όποιον από τους πάρακάτω διαθέσιμους τρόπους σας εξυπηρετεί:
- καλώντας στο 6932329673
- συμπληρώνοντας την φόρμα επικοινωνίας στην ιστοσελίδα μας
- στέλνοντας μήνυμα στην σελίδα μας στο facebook
Βιβλιογραφία
- Marie Galmiche, Pierre Déchelotte, Grégory Lambert, Marie Pierre Tavolacci, Prevalence of eating disorders over the 2000–2018 period: a systematic literature review, (2019) [AJCN]
- Stephan Zipfel,Ulrike Schmidt,Katrin E Giel. The hidden burden of eating disorders during the COVID-19 pandemic, 2022 [The Lancet]
- Mehler, P.S., Brown, C. Anorexia nervosa – medical complications, (2015)[Springler link]
- Arcelus J, Mitchell AJ, Wales J, Nielsen S. Mortality Rates in Patients With Anorexia Nervosa and Other Eating Disorders: A Meta-analysis of 36 Studies,(2011). [JAMA]
- Tith RM, Paradis G, Potter BJ, et al. Association of Bulimia Nervosa With Long-term Risk of Cardiovascular Disease and Mortality Among Women, (2019) [JAMA]
- Huei-Ping Chiu, Min-Wei Huang, Shr-Yu Tsai, Chiann-Yi Hsu. A retrospective study of pharmacological treatment in anorexia nervosa: 6-month and 12-month follow-up,(2023) [PubMed]
- Long Khanh-Dao Le, Jan J Barendregt, Phillipa Hay, Cathrine Mihalopoulos. Prevention of eating disorders: A systematic review and meta-analysis, (2017) [ScienceDirect]
- National Health Service, Overview – Binge eating disorder (2020). [NHS]
- Herpertz S, Hagenah U, Vocks S, von Wietersheim J, Cuntz U, Zeeck A; German Society of Psychosomatic Medicine and Psychotherapy; German College for Psychosomatic Medicine. The diagnosis and treatment of eating disorders. (2011). [PubMed]